اسماعیل وجود (۱)

مطلبی که در پی می آید نه مناسبتی دارد و نه دلیل خاصی اما به قول حضرت شیخم، در خاطر چنین می آید پس بگوییم تا برود.

اسطوره ها،  افسانه هایی هستند که ما باورمان می شود؛ یعنی درباره وجودش و چگونگی اش چندان پرس و جو نمی کنیم. به نظر من اسطوره ها هرچند هم که غیرواقعی باشند برای زندگی لازمند. اسطوره یک مثال باورمند بزرگ است.

داستان حضرت ابراهیم (ع) یکی از آنهایی است که این روزها ذهن مرا مشغول کرده است. آنجا که 3 بار خواب می بیند که خداوند به او فرمان می دهد اسماعیل را قربانی کن! او در نهایت اسماعیل را به قربانگاه می آورد و ...

چند نکته قابل توجه است. یکی اینکه خواب و رویا همیشه دروغ و وهم نیست. گاهی مواقع خبری از آینده همراه دارند که البته باید شرایط و زمینه بروز آن را داشت و به قول معروف ظرف وجود آن را برداشت.

می دانیم ابراهیم (ع) همسری به نام ساره  یا سارا داشت که نازا بود و اسماعیل از هاجر- که کنیز سیه چرده مصری او بوده است- متولد می شود. آن هم بعد سالها خواست از خداوند که به او مژده می دهد ما به تو فرزند نیکو می دهیم. نکته عجیب اینکه ابراهیم خلیل با آن همه مقام الهی برای خواسته ای کاملا زمینی و انسانی سالها تضرع دارد که آن هم در آخر عمر برآورده می شود. نکته عجیب تر که بعد آینکه او شاهد بزرگ شدن و قد کشیدن اسماعیل است همان زمانی که او در عنفوان جوانی و رشد است و دلبستگی ایجاد کرده است و چشمش دنبال اوست و اسماعیل  کسی است که ادامه دهنده راه اوست و پرچم توحید و یکتا پرستی را افراشته نگاه می دارد؛ عدل* در همین زمان فرمانی می آید که از همین باید بگذری و برای خدا قربانی اش کنی! یک اقدام کاملا غیر انسانی، غیر اخلاقی برای پدر پیری با آن همه وابستگی.

پیامبران اوج امانتداری و برگزیده ترین انسانهایند و جالب اینجاست که همین انسانها خواسته های کاملا انسانی و زمینی دارند. متاسفانه بسیاری از ما آنان را چنان در هاله ای قدسی قرار می دهیم که دستیابی به این وجوه زندگی آنان حداقل برای عموم ناممکن می شود. در مدینه که بودم در پرس و جویی از اینکه چرا پیامبر ما تعدد زوجات داشت؛ با این جواب آن طلبه سنی روبرو شدم که چون خانه پیامبر خانه وحی بود و وحی در آن خانه ها صورت می گرفت پیامبر (ص) سعی داشت که بدین طریق  خانه های نور را ازدیاد بخشد. از طرف دیگر بارها مقاله هایی در این باره دیده ام که فلسفه تعدد زوجات پیامبر چیست و یا در واحدهای درسی دانشگاهی پیوسته دلائلی برای این موضوع آورده می شود که برای کمک به مستمندان، نزدیکی یهودیان به اسلام یا کمک به بیوه گان شهدا صورت می گرفته است اما مسلما کسی نمی تواند آن حدیث معروف پیامبر را منکر شود که در این جهان از زن به عنوان بهترین محبوب نام می برد یا ازدواج با عایشه و آن تهمتها و ناراحتی های محمد(ص) را نادیده بگیرد و کثیری از این مصداقها که گفتنش به مجال و حوصله بیشتر نیاز دارد .  

به نظر من، همه پیامبران الهی از صدر تا ذیل در مرتبه اول انسانهایی بودند زمینی با خواسته های انسانی. این وجه از زندگی آنان را نباید پنهان کرد و تنها اولیاء عابد را نشان مردم داد. از طرف دیگر نباید دستاویزی بشود که چهره آسمانی آنان کمرنگ شود همچنان که خیلی ها می کوشند پیامبر (ص) را از این جهات فرو کوبند که البته در تورات و انجیل نیز پیامبران بس آلوده معرفی شده اند که مثلا اسماعیل را به غرور، داوود را به هوسبازی و سلیمان را به کاهلی متهم کرده اند.قصدم از آوردن اینها دعوای تاریخی نیست بلکه دیدن وجه دیگری از  زندگی انسانی است کما اینکه تا اکنون هر کس از یک طرف بام افتاده است. 

*: عدل به معنای درست و دقیق از لهجه نیشابوری